W obecnych czasach wiele osób sprowadza swoje życie zawodowe oraz prywatne do internetu. Kręcenie vlogów (video–blogów), blogowanie oraz publikowanie zdjęć to coś, w czym niemal każdy próbuje swoich sił. Niestety jest to obszar, w którym łatwo dorobić się pozwu, gdyż w swoich treściach zamieszczamy fragmenty tekstów, wypowiedzi, a nawet kompozycje muzyczne należące do kogoś innego. Stając się twórcą w internecie należy pamiętać, że niezależnie od tego, czy udostępniamy profesjonalne, czy też amatorskie treści – każdego z nas obowiązują te same ograniczenia i warunki związane z wykorzystywaniem cudzych dzieł. Wszystkie najważniejsze informacje znajdziemy na ten temat w Ustawie z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Co to jest prawo cytatu

Prawo cytatu to nic innego jak wykorzystywanie zgodnie z prawem cudzych treści, rysunków oraz fotografii. Dzięki niemu uzyskujemy możliwość korzystania z fragmentów lub całych dzieł należących do innego twórcy, przy braku majątkowych praw autorskich. Prawo to obowiązuje w:

• mediach tradycyjnych – radio, prasa, telewizja, malarstwo
• mediach nowych (cyfrowych) – internet, wiadomości sms, poczta elektroniczna, fotografia cyfrowa. 

Bez  znajomości prawa cytatu nie powinniśmy umieszczać czyiś treści na swoich stronach internetowych, blogach lub w mediach społecznościowych.

Cytowany przez nas utwór bądź jego fragment może być jedynie uzupełnieniem treści podstawowej – czyli naszego dzieła. Ustawa o prawie autorskim nie wyznacza granic związanych z cytowaniem, jednak w praktyce wygląda to nieco inaczej. Przyjmuje się, że korzystać z utworu na prawach cytatu możemy wtedy, gdy oba utwory (nasz i cytowany) są w odpowiednich proporcjach. Pojmowanie utworu jako cytatu zależy od kontekstu oraz celu, w którym go użyjemy. 

Według art. 34 prawa autorskiego, jeśli skorzystano z prawa cytatu, to jego twórca nie może ubiegać się o wynagrodzenie. 

Przedmiot prawa autorskiego

Podczas udostępniania treści często nie zdajemy sobie nawet sprawy, że obowiązuje nas prawo cytatu oraz prawo autorskie. Zatem co można rozumieć jako dzieło, które podlega obostrzeniom prawnym? Według definicji prawa autorskiego znajdującej się w art. 1 o utworze podlegającym pod prawo cytatu mówimy, wtedy gdy:

“przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”.

Oprócz ogólnej definicji, znajdziemy tam również spis utworów chronionych prawem. Zaliczyć do nich można:

“wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe)” oraz plastyczne, lutnicze, fotograficzne, architektoniczne, muzyczne, scenicznie. Katalog ten składa się z kilku podpunktów dlatego warto się z nim dokładnie zapoznać nim rozpoczniemy udostępniać treści z którymkolwiek dziełem. 

W tym miejscu należy zaznaczyć, że katalog przedmiotów prawa autorskiego nie jest jednoznaczny i zamknięty. W obecnych czasach, gdy powstaje wiele innowacyjnych dzieł, należy chronić każde z nich. Pamiętajmy, że “utwór” w rozumieniu prawa autorskiego nie jest dobrem materialnym. Nie mylmy go z nośnikiem, czyli rzeczą, przez którą został utrwalony.

Kiedy stosować prawo cytatu

Prawo autorskie z reguły jasno mówi o tym, że wykorzystywanie cudzego utworu jest karalne, jednak w ustawie można znaleźć wzmiankę o tym, że istnieją sytuacje wyjątkowo takie jak “upowszechnienia dostępu do dóbr kultury”, które ograniczają to prawo. 

Według art. 29 ust. 1 w utworach stanowiących samoistną całość można przytaczać urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości jedynie w uzasadnionych przypadkach. Mowa tutaj o:

• wyjaśnieniach,
• krytycznej analizie twórczości oraz prawie gatunku twórczości,
• nauczaniu.

W ustawie nie ma słowa o wykorzystywaniu materiałów nie należących do nas w internecie. Na całe szczęście 18 września 2003 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wyrok (sygn. akt: VI ACa 23/03) mówiący, że: “stosowanie tzw. prawa cytatu nie dotyczy tylko działalności literackiej, (…) instytucja ta jest stosowana na szeroką skalę również w Internecie”.

Korzystanie z prawa cytatu

Kiedy już wiemy czym dokładnie jest utwór w rozumieniu prawa autorskiego oraz na czym polega prawo cytatu, warto pochylić się nad tym jak umiejętnie i zgodnie z przepisami z niego korzystać. 

Przede wszystkim cytat musi być oznaczony wyraźnie oraz tak by wyróżniał się na tle całego utworu. Prawidłowe podejście do prawa cytatu oznacza, że odbiorca naszego dzieła nie ma wątpliwości co do tego, że w treści został umieszczony fragment utworu innego autora. Oprócz tego należy podać imię oraz nazwisko lub w przypadku ich braku inne dane identyfikacyjne danego autora. Nie zapomnijmy również o źródle przywoływanej publikacji. 

Podczas cytowania niezwykle ważnym jest, by nie dokonać w nim zmian mogących wpłynąć na przekręcenie przekazu zawartego w oryginalnym utworze. Zatem, jeśli chcemy dołączyć swoje uwagi redakcyjne, powinniśmy zrobić to tak, by odbiorca odróżnił opinię od cytowanego dzieła. 

Podczas publikowania treści w internecie zwróć uwagę na to, czy prawidłowo przestrzegasz prawa cytatu, tak by nikt nie mógł zarzucić Tobie plagiatu lub naruszenia praw autorskich.

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie prawa cytatu w internecie, skontaktuj się z nami. Oferujemy Ci opiekę prawną na najwyższym poziomie. SLM Adwokaci – Prawo Cywilne. 

Zobacz pozostałe wpisy blogowe