Co grozi za zniszczenie mienia? Odpowiedzialność karna i cywilna

W polskim prawie zniszczenie, uszkodzenie lub uczynienie rzeczy niezdatną do użytku może stanowić wykroczenie lub przestępstwo, zależnie od wartości szkody. W artykule wyjaśniam, jak prawo klasyfikuje tego typu czyny, co grozi sprawcy, kto odpowiada za zniszczenia dokonane przez dziecko oraz jak skutecznie dochodzić swoich praw jako poszkodowany.

Zniszczenie mienia – wykroczenie czy przestępstwo? Od jakiej kwoty odpowiada się karnie?

Podstawą prawną odpowiedzialności za zniszczenie mienia jest art. 288 § 1 Kodeksu karnego (kk). Zgodnie z nim:

„Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

Kluczowe znaczenie ma jednak wartość szkody. Jeśli wartość uszkodzonego mienia nie przekracza 800 zł, czyn kwalifikowany jest jako wykroczenie na podstawie art. 124 § 1 Kodeksu wykroczeń, za które grozi:

• kara aresztu (do 30 dni),
• grzywna (do 5000 zł),
• obowiązek naprawienia szkody.
  

Powyżej tej granicy mamy już do czynienia z przestępstwem, które skutkuje wpisem do rejestru karnego i może oznaczać odpowiedzialność karną nawet za jednorazowe działanie.

Zniszczenie mienia powyżej 800 zł – co mówi Kodeks karny?

Gdy wartość szkody przekracza 800 zł, a sprawca działał z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym (czyli przewidywał skutki i się na nie godził), sąd może orzec:

• grzywnę w stawkach dziennych (czasem sięgającą kilkudziesięciu tysięcy złotych),
• karę ograniczenia wolności (np. prace społeczne),
• karę pozbawienia wolności – nawet do 5 lat,
• obowiązek naprawienia szkody lub zapłatę jej równowartości.
  

Jeśli sprawca działał w sposób szczególnie zuchwały (np. w nocy, wobec osoby starszej, publicznie), sąd może potraktować jego czyn jako kwalifikowany przypadek przestępstwa.

Zniszczenie mienia przez dziecko – kto ponosi odpowiedzialność?

Dziecko poniżej 13 roku życia nie ponosi odpowiedzialności karnej. Jednak nie oznacza to braku konsekwencji – w takim przypadku za szkody odpowiadają rodzice lub opiekunowie prawni, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (art. 427 i 415 kc).

W praktyce oznacza to, że właściciel zniszczonego mienia może dochodzić odszkodowania w postępowaniu cywilnym, a jeśli sprawa dotyczy poważnych strat (np. wybite szyby, zniszczone auto), wartość roszczeń może być znacząca.

Zniszczenie mienia szkolnego przez ucznia – co grozi uczniowi i rodzicom?

W placówkach edukacyjnych bardzo często dochodzi do zniszczenia mienia – sprzętu komputerowego, podręczników, wyposażenia sal lekcyjnych. Szkoła, jako jednostka publiczna, może:

• domagać się naprawienia szkody od rodziców ucznia,
• zgłosić sprawę na policję, jeśli wartość szkody przekracza próg wykroczenia,
• skierować sprawę do sądu rodzinnego (jeśli sprawca to nieletni powyżej 13. roku życia).
  

W niektórych przypadkach szkoła może próbować uzyskać odszkodowanie z polisy OC rodzica, jeśli taka została wykupiona.

Zniszczenie mienia przez sąsiada – jak dochodzić swoich praw?

Uszkodzenie ogrodzenia, wybicie szyby, zalanie mieszkania – to najczęstsze przypadki zniszczenia mienia przez sąsiada. W zależności od sytuacji, poszkodowany może:

• wezwać policję i zgłosić podejrzenie popełnienia wykroczenia lub przestępstwa,
• złożyć pozew cywilny o odszkodowanie,
• zabezpieczyć dowody (zdjęcia, nagrania, zeznania świadków),
• domagać się naprawienia szkody „w naturze” (np. wymiana zniszczonego elementu). 

Warto pamiętać, że złośliwość, uporczywość lub działanie z premedytacją może wpłynąć na surowszy wymiar kary.

Zniszczenie mienia publicznego – surowsze konsekwencje i możliwe kary

Zniszczenie mienia publicznego, np. przystanku autobusowego, znaku drogowego, elementu infrastruktury miejskiej, może być uznane za szczególnie szkodliwe społecznie. W takich przypadkach sądy:

• rzadziej stosują środki probacyjne (np. warunkowe umorzenie),
• częściej orzekają kary ograniczenia lub pozbawienia wolności,
• nakazują zapłatę wysokich kwot odszkodowania.
  

Dodatkowo gminy i miasta bardzo często dochodzą zwrotu kosztów zniszczeń — niezależnie od tego, czy sprawa toczy się równolegle w sądzie karnym.

Zniszczenie mienia – jaka kara grozi i jak wygląda postępowanie?

Postępowanie karne za zniszczenie mienia wygląda klasycznie: zgłoszenie sprawy na policję, ustalenie sprawcy, postępowanie przygotowawcze i – w przypadku przestępstwa – akt oskarżenia kierowany do sądu.

W przypadku wykroczeń sprawa często kończy się na etapie postępowania mandatowego lub wniosku do sądu rejonowego. Nawet wtedy jednak sąd może orzec:

• grzywnę,
• obowiązek naprawienia szkody,
• przeprosiny (jeśli dojdzie do ugody),

prace społeczne.

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w związku z prawem Karnym – skontaktuj się z nami. Oferujemy Ci opiekę prawną na najwyższym poziomie. SLM Adwokaci – Prawo Karne.

Przeczytaj więcej – Prawo Karne